Posta Gazetesi – Nöro Gelişim

İnsan, doğduktan sonra beyin gelişimini sürdürmesi ile diğer canlılardan ayrılır. Yapılan bilimsel araştırmalara göre; 3 yaşına gelen çocuğun beyninin yüzde 60’ı gelişimini tamamlarken, ikinci 3 yılda nöro-gelişim hızı yarıya düşer ve yüzde 30 daha gelişim göstererek 6 yaşında yüzde 90’lık kısmını tamamlar. Yaşama dair temel öğrenmeler ve düşünme sistemleri de bu dönemde kalıplaşır.  Kendini açıklayabilme becerisine sahip tek organımız olan beynin gelişimi için okul öncesi dönem bu kadar önemli iken; çocuklarımızı hangi etkinlikler aracılığı ile destekleyebileceğimizi bu alanda yıllardır çalışan Pedagog Elif İPEK’e sorduk. İşte Marmara Pedagoji Psikoloji’nin kurucusu, Çocuk Gelişimi ve Eğitimcisi, Ebeveyn Danışmanı Elif İPEK’ten nöro-gelişimi destekleyecek 20 öneri:

 

1. Sağlam kafa sağlam vücutta bulunur! Çocuğunuzun sağlıklı beslenme ( ve şekerden mümkün olduğunca uzak durmaya), düzenli uyuma ve spor yapma alışkanlıklarına sahip olması için yönlendirin.
2. Ali Baba’nın Çiftliği şarkısının melodisini ve Mini Mini Bir Kuş şarkısının sözlerini 7’den 77’ye herbirimiz biliriz. Ali Baba’nın Çiftliği şarkısının melodisi ile Mini Mini Bir Kuş şarkısının sözlerini söylemeye çalışın.
3. Evinizde bulunan, düğme, ataç, hayvan figürleri, kalem gibi küçük boyuttaki nesneleri çocuğunuza göstermeden bir çantada toplayın. Kalın bir örtü alarak çocuğunuzun karşısına oturun. O görmeden örtünün altına 4 nesneyi yerleştirin. Örtüyü havaya kaldırıp tekrar nesnelerin üzerine örtün. Hangi nesneleri gördüğünü sorun. Tüm nesneleri hatırlayabilir ise; nesne sayısını çoğaltabilir, aynı sayıdaki nesneyi belli bir sıra ile dizerek sırasını da doğru olarak söylemesini bekleyebilirsiniz.
4. Yaşantısına dönük küçük problem durum senaryoları yazın. Bu problem durum karşısında ne yapabileceğini düşünmesini isteyebilirsiniz, çözümüne engel olacak yeni problem durumlar da ekleyebilirsiniz. Örneğin; top oynamak için dışarı çıkacaksın, ayakkabının bağcığı kopmuş. Ne yaparsın? Ayakkabının bağcığını başka ayakkabısınınki ile değiştireceğini söylüyorsa, diğer bağcık kısa geldi, bağlayamıyorsun, ne yaparsın?…
5. Mavi ekran karşısında kendi başına bırakmayın. Teknolojik cihazları zaman zaman bir etkinlik olarak kullanın. Daha önce seçtiğiniz bir videoyu izletmeye başlayın ve uygun bir yerinde durdurarak; “karakter en son ne söyledi?”, “tişörtünün rengi neydi?” gibi sorular yöneltin, kimi zaman ekranı kapatarak videoyu sürdürün ve hangi karakterin konuştuğunu sorun.
6. 3 farklı jimnastik hareketi belirleyin ve her birini numaralandırın. Numaraları önce sıralı olarak yapmasını isteyin. Hareketleri akıcı şekilde yapabilmeye başladığında numaraları karışık olarak söyleyin ve aynı akıcılığı yakalamasını isteyin.
7. Renkli fon kartonlarından farklı şekiller kesin. Çok renk-şekil kombinasyonu oluşturmaya çalışın. Figürleri sıralayın. Çocuğunuzdan figürlerin şeklini sırası ile söylemesini isteyin, sıranın uygun bir yerinde artık şeklini değil rengini söylemeye devam etmesini isteyin. Figürleri karıştırıp sıra bitmeden çok kez renk-şekil-şekil-hem renk hem şekil gibi yönergeler vererek sırayı tamamlamasını ve figürü farklı özellikleri açısından değerlendirmesini sağlayın.
8. Çocuğunuzun aşina olduğu, aralarında kafiye bulunan kelimeleri bulun. Tuz-Buz, Yengeç- Süzgeç gibi.. Bu kelimelere kavramsal olarak yakın birer kelime de bulun. Tuz-Buz için; Kar, Yengeç- Süzgeç için; Balık gibi. “Adını dinlediğimizde ve söylediğimizde birbirine benzeyenler hangileri?” sorusunu yöneltin. Kelimeleri tekrarlayın. Yaratıcılığınızı kullanın, kelime sayınızı çoğaltın.
9. Yaşına ve hazırbulunuşluğuna uygun labirent, yol bulma çalışmaları yaptırın. Çalışma sırasında gitmeyi düşündüğü yolu kontrol etmesini ve planlaması isteyin, sadece deneme yanılmaya değil, planını denemeye yönlendirin.
10. Boyutları, ağırlıkları, uzunlukları anlamlı düzeyde farklı olabilecek varlıkların aynı boyuttaki resimlerinin çıktısını alın. İki resmi gösterip, resimdeki hangi varlığın daha büyük/daha kısa/daha ağır olduğunu düşünmesini ve hızlıca cevaplamasını isteyin.
11. Farklı ifadedeki yüz resimleri, farklı durumları gösteren resimler bulun ve çıktısını alın. Resmi gösterip, resimdeki çocuğun ne hissettiğini sorun ve bu duygusunun olası nedenlerini bulmasını isteyin.
12. Bol bol deney yapın. Kek yaparken hamurun bir kısmına kabartma tozu dökmemek ve pişmesini izlemek, farklı ağırlıktaki varlıkları suda yüzdürüp gözlemek birer deney olabilir. Deneyin başında olası tahminlerde bulunmasını istemek, deneyin sonunda sonuçları tartışmak işin püf noktası.
13. Farklı sayıda beneği olan uğur böceği resimlerinden ikişer tane çıktı alın. Çocuğunuzdan uğur böceklerinden bir tanesini seçip incelemesini ve kapatarak önüne koymasını isteyin. Diğer resimleri elinize alın ve çocuğunuza resimleri sıra ile göstereceğinizi, kendi kartı ile aynı olanı gördüğünde ise kartı alarak kendi kartı ile eşleştirmesini isteyin. Bir sonraki turda seçtiği kart sayısını çoğaltabilirsiniz.
14. Farklı özellikteki hayvan resimlerinin çıktılarını alın. Çocuğunuza kartları verin ve incelemesini, yönergelerinizi dikkatle dinlemesini isteyin. “Önce tilkiyi sonra kediyi koy”, “tilki kedinin sağında olsun”, “tilki ile kedinin arasına zebrayı yerleştir”, “bu pandayı da yerleştir, sıralamada zebradan önce yer alsın” gibi sıralı yönergeler vererek kartları yerleştirmesini isteyin. Çalışmada ilerlediğinde; “4 ayaklı bir hayvanın yanına 2 ayaklı sarı bir hayvan koy” gibi hayvanı dolaylı anlatacak yönergelere de yer verebilirsiniz.
15. Bir sözcüğün sıklıkla tekrarlandığı bir öykü kurgulayın. Çocuğunuzdan hikayeyi dikkatle dinlemesini ve söz konusu sözcüğün hikayede kaç kez geçtiğini saymasını isteyin. Örneğin; “Kedi Misty, tabağına konan sütün kokusunu almıştı. Misty sütü pek severdi. İçinden, ‘Miyav Misty en sevdiğin süt geldi’ dedi. Misty pati pati süte koştu ve içti, bitirdi. Misty keyifle gerindi, gerindi. Yatağına gidip lezzetli sütün ardında uyuyabilirdi. Kenarında Misty yazan minderine gitti, keyif ile uyudu, rüyasında kuşlar ile sohbet etti, kuşlar Misty’i çok sevdi.”
16. Sözleri anlaşılır bir çocuk şarkısı seçin. Çocuğunuz ile şarkıyı dinleyin ve şarkının ne anlattığını konuşun.
17. Yaz günlerini parkta değerlendirirken çocuğunuz ile bir parkur oluşturun. Çocuğunuza; “dönen kaydıraktan kay, taşın üstünden atla, yerdeki yaprağı al ve zıplayarak bana getir” gibi sıralı yönergeler verin. Bu çalışmayı evde sandalyeleri, minderleri, Legoları kullanarak da yapabilirsiniz.
18. Bir karton bardak, bir pinpon topu, 25cm.lik bir parça ip ve biraz bant alın. İpin bir ucunu karton bardağın altına, diğer ucunu da pinpon topuna bantlayın. Çocuğunuzdan tek elini kullanarak bardağı tutmasını ve aynı eli aracılığı ile ipin ucundaki topu savurarak bardağın içine atmasını isteyin. Hemen başarılı olamayacağını göz önünde bulundurun, çabasını takdir edin.
19. Çocuğunuza bir eşya saklama oyunu oynayacağınızı söyleyin. Çocuğunuzu odanın dışına çıkartın ve belirlediğiniz eşyayı odada saklayın. Çocuğunuzu odaya çağırıp, eşyayı sakladığınız yere yaklaştığında “sıcak”, uzaklaştığında “soğuk” diyerek eşyayı bulmasını sağlayın. Dilerseniz, odanın büyüklüğüne göre; ılık, çok sıcak, çok soğuk ifadelerini de kullanabilirsiniz. Bu oyunda çocuğunuzun eşyayı bulması kadar, sıralı oynayarak sizi belirlenen yönergeler ile yönlendirmesi ve eşyayı bulmanızı sağlaması da çok önemli.
20. Bir eşyayı evinizdeki bir yere saklayın. Ardından bir ipucu zinciri oluşturacak ve sonunda eşyanın yerini belirtecek şekilde resimli yönergeler hazırlayın. Çocuğunuza ilk ipucunu verin ve ipuçlarını değerlendirerek saklanan eşyayı bulmasını sağlayın. Örneğin; yastığın altında saklanmış oyuncağı bulması için vereceğiniz ilk ipucunda masa resmi var ise; çocuğunuz masaya yönelmeli ve üzerindeki diğer ipucu olan buzdolabı ipucunu bulmalı. Buzdolabına vardığında mutfak çekmecesi resmini bularak çekmeceye yönelmeli, mutfak çekmecesinde ise halının resmini bularak halının altında saklanan yastık ipucuna ulaşmalı ve yastığın altında saklanan eşyayı bulmalı. Kendisinin de bu kurguyu oluşturarak evdeki bir başka aile ferdinin ipuçlarını takip ederek bulabileceğiniz bir oyun hazırlaması için destek olun.

Bahsedilen tüm çalışmalar için gerekli materyallere, kimi çalışmaların videolu örneklerine, fotoğraflarına Pedagog Elif İPEK ve Marmara Pedagoji Psikoloji’nin Facebook ve Instagram sayfalarından Posta Gazetesi için Nöro-Gelişim Egzersizleri başlığı altında ulaşabilirsiniz. Çocuğunuza özel yönlendirmeler için Marmara Pedagoji’de Pedagog Elif İPEK’i ziyaret edebilirsiniz.

Düşündüren, muhakeme etmesini, çözüm üretmesini sağlayan, etkinlikli ve bol keyifli günler…

Hiçbir çocuk arkada kalmasın.